Leonardo da Vinci (Vinci, 15 april 1452 - 2 mei 1519) was een beroemde Italiaanse architect, uitvinder, ingenieur, beeldhouwer, schrijver en schilder uit de Renaissance. Hij wordt wel gezien als het schoolvoorbeeld van het renaissance-ideaal van de 'uomo universale' en als genie.

Zijn leven wordt beschreven in Giorgio Vasari's Vite. Leonardo werd geboren in Vinci, in de tegenwoordige provincie van Florence, en heette - de huidige naamconventie bestond nog niet - "Leonardo di ser Piero da Vinci", wat betekent "Leonardo, zoon van Piero, uit Vinci". Leonardo zelf ondertekende zijn werk met "Leonardo" of "Io, Leonardo" ("Ik, Leonardo"). Vermoedelijk gebruikte hij zijn vaders naam niet omdat hij een bastaard was. Zijn vader, Ser Piero da Vinci, was een rijke grondbezitter en ambachtsman en zijn moeder een boerendochter genaamd Caterina. Er wordt ook wel beweerd dat ze een slaaf van Piero was, afkomstig uit het Midden-Oosten, maar daarvoor is weinig bewijs.

Van 1513 tot 1516 woonde hij in Rome, waar toentertijd overigens de veel jongere schilders Rafael en Michelangelo werkten, met wie hij weinig contact had. In 1516 ging Leonardo werken voor koning Frans I van Frankrijk in het Koninklijk Paleis te Amboise. Hij overleed in het Franse Cloux en ligt begraven in de Kapel van St. Hubertus in het kasteel van Amboise.

Leonardo schijnt nooit een intieme relatie gehad te hebben met een vrouw. In 1476 werd hij anoniem beschuldigd van homoseksuele contacten met een 17-jarig model, de notoire prostitu Jacopo Saltarelli. Samen met drie anderen werd Leonardo bij gebrek aan bewijs vrijgesproken van een aanklacht wegens homoseksueel gedrag, maar allen werden nog wel enige tijd in de gaten gehouden door de "Nachtagenten" van Florence, een soort zedenpolitie.

Da Vinci was, met al zijn talenten, in zijn tijd een controversieel persoon. Vanwege zijn (onder andere) artistieke kwaliteiten verkreeg hij diverse opdrachten van de Kerk voor het vervaardigen van religieuze kunst, met name schilderwerk. Het "Laatste Avondmaal" is hier een beroemd voorbeeld van.

Da Vinci was in persoon echter allesbehalve een aanhanger van het "instituut Kerk" te noemen. In zijn tijd nam de Kerk een vrij strikte en starre houding aan ten opzichte van alles wat de gepredikte kerkelijke leer enigszins zou kunnen aantasten. De ontwikkeling van de wetenschap, waar Da Vinci zich ook intensief mee bezighield, werd hiermee ook door Kerkelijke Instanties verworpen, en zelfs gezien als ketterij. Geniaal als Da Vinci was, schreeuwde hij zijn revolutionaire denkbeelden niet van de daken (wat hem een goede kans op de brandstapel opgeleverd zou hebben), maar verwerkte hij zijn ideen op een discrete wijze in zijn kunstwerken.

Leonardo is zeer bekend vanwege schilderwerken als de Mona Lisa (ook "La Gioconda"), dat zich nu in het Parijse Louvre bevindt en de muurschildering Laatste Avondmaal ("Ultima Cena" of "Cenacolo", Milaan). Dit tweede werk ging vanwege de techniek die hij had gebruikt al in zijn eigen tijd hard achteruit. Slechts zeventien van zijn doeken en geen van zijn beelden bestaan nu nog. Windsor Castle in Engeland heeft verreweg de beste collectie van zijn tekeningen.

Leonardo wijdde vaak vele schetsen aan grootse schilderijen, maar maakte ze lang niet altijd af. In 1481 kreeg hij opdracht om het altaarstuk "De aanbidding door de wijzen" te maken, maar vertrok naar Milaan voordat het af was.

Daar besteedde hij vele jaren aan het ontwerpen van een monumentaal, acht meter hoog bronzen ruiterbeeld ter ere van de vroegere vorst Franscesco Sforza. Ook dit project werd nooit gerealiseerd, maar dan als gevolg van de oorlog met Frankrijk. Op initiatief van priv-personen werd een vergelijkbaar standbeeld in 1999 in New York gemaakt en aan de stad Milaan geschonken.

Toen Leonardo in Florence was teruggekeerd, kreeg hij de opdracht een grote openbare muurschildering te maken. (Michelangelo zou de muur ertegenover beschilderen. De twee mochten elkaar overigens totaal niet.) Na vele voorstudies verliet hij de stad.



Misschien nog wel indrukwekkender dan zijn kunstwerken zijn Leonardo's studies van de anatomie, het vliegen van vogels en vele andere onderwerpen. De uiteindelijk vergevorderde kennis van de anatomie van het menselijk lichaam leerde Da Vinci zichzelf. Het is een bekend feit, dat hij in het holst van de nacht, de lichamen van pas gestorven mensen uit hun graven stal. Vervolgens ontleedde hij deze lichamen thuis. Dit was destijds de enige manier om anatomische kennis te vergaren: elke vorm van postmortale bestudering van het menselijk lichaam werd door de Kerk verboden.

Leonardo, die linkshandig was en zijn hele leven in spiegelschrift schreef, noteerde zijn bevindingen gedetailleerd in aantekeningenboeken, die een combinatie zijn van kunst en wetenschap. Hij publiceerde of verspreidde deze boeken niet; dit zou tenslotte het tekenen van zijn eigen doodvonnis zijn. De inhoud bleef dan ook tot de 19e eeuw verborgen, en kon dus tot die tijd andere wetenschappers en ingenieurs niet op een directe manier inspireren. Vanwege deze geheimhouding beschouwde L. Sprague de Camp Leonardo in zijn boek The Ancient Engineers dan ook niet als de eerste moderne ingenieur, maar juist als de "laatste van de klassieken", omdat na Leonardo wetenschappers pas echt begonnen hun bevindingen te verspreiden.

In 1994 werd op een veiling een bedrag van 30,8 miljoen dollar neergelegd door Bill Gates, topman van Microsoft, die hiermee 18 vellen perkamentpapier aankocht, beschreven met rode inkt. In spiegelbeeld. De schrijver: Leonardo Da Vinci. De perkamenten waren volgekrabbeld met de meest uiteenlopende ideen over astrologie, religie enz. enz. Deze bladen zijn waarschijnlijk de enige resterende uit het hele geschreven werk van Da Vinci. Bill Gates leende ze na zijn aankoop uit aan het Fogg-Museum van Harvard University, waar de geschriften nu te bewonderen zijn. Deze bladen zijn beroemd onder de naam "Leonardo's Codex Leicester ".

Leonardo's wetenschappelijke werk was gebaseerd op waarnemingen, niet op experimenten of theoretische verklaringen: hij probeerde een verschijnsel te doorgronden door het zo gedetailleerd mogelijk te beschrijven en te tekenen. Gedurende zijn hele leven had hij het plan om een grootse encyclopedie te maken op basis van tekeningen.

Zijn boeken bevatten tekeningen van verschillende nieuwe apparaten en machines, zoals een helikopter, machinegeweren, een bepantserde tank, een onderzeer en een apparaat met tandwielen waarvan men vermoedt dat het een mechanische rekenmachine voorstelt. Op 3 januari 1496 voerde Leonardo een mislukte proef uit met een vliegtuig dat hij had gebouwd.

In 1502 maakte Leonardo een ontwerp voor een 240 m lange brug zonder tussenliggende pijlers. Dit maakte deel uit van een civiel project voor Sultan Bajazet II van Constantinopel. Het ontwerp was bedoeld om een inham van de Bosporus die bekend stond als De Gouden Hoorn te overbruggen. De brug werd daar nooit gebouwd, maar in 2001 werd er in Noorwegen een geconstrueerd volgens hetzelfde principe.